Эссені қалай дұрыс жазуға болады

Жаңартылған білім беру жүйесі заманауи оқушыдан жан-жақты дамуға бағытталған дағдыларды талап етеді. Орыс тілі мен әдебиеті сабақтарында білім алушылар  эссе дұрыс жаза алады. Бұл-оқытудағы бағыттардың бірі.

Эссе-материалды ұсынудың шығармашылық тәсілі. Бұл композициядан ерекшеленеді, бұл қандай да бір мәселе бар, олар оны жазбаша түрде қарастыруды сұрайды.

Эссенің белгілері қандай?

Белгілі бір тақырып немесе сұрақ ашылуы керек. Эссе бірнеше мәселелерді ашатын шығарма бола алмайды.Онда автордың тақырып бойынша пікірлері ашылады, бірақ бұл олардың толық ақпарат беретінін білдірмейді.Кез-келген тақырыптың жаңа көрінісі және көркем шығарма емес. Эссе тарихи, өмірбаяндық, публицистикалық, ғылыми немесе басқа сипатта болуы мүмкін.

Жазбаша эссенің мазмұны автордың жеке басын, айналасындағы әлемді қалай көретінін, не сезінетінін анықтайды.

Эссенің басты мақсаты.Мақсат-шығармашылық ойлау қабілеті, ойларды жазбаша ұсыну дағдысын дамыту. Эсседе адам өз көзқарасын дәлелдейді, Материалды ұсыну құрылымын дұрыс қалыптастырады, егер оны шешудің нұсқалары болса, мәселенің мәнін жеткізеді.

Мәтін тақырып бойынша мысалдармен толтырылады және ол үшін қорытынды жасалады.

Эссе мен шығарма  арасындағы айырмашылық.Эссенің шығармадан  қалай ерекшеленетінін, әсіресе оқу орындарындағы тест тапсырмаларына қатысты екенін түсіну керек. Негізгі айырмашылықтар:

Мәтінде көркем шығарманы бағалауға емес, автордың пікіріне баса назар аударылады.

Не болып жатқанын суреттеу және сипаттау жоқ, автордың міндеті-оқырманды идеяларға сендіру және оны диалогқа шақыру.

Эссе жазу стилі парадоксалды және афористік, оның бейнесі бар.

Автор тақырыпты қабылдауды ұсынады, салыстыруды жүргізеді және мысалдарды таңдайды.

Осы ережелерді сақтай отырып, эссе барлық талаптарға сәйкес келеді.

Эссе жазуды қалай бастау керек? Жазу кезінде не іздеу керек?

Эссенің тақырыбы мен мақсатын, оның жеке бөлімдерін анықтау қажет.

Тыңдаушының немесе оқырманның назарын аудару үшін мәтіннің басында фактіні немесе сөйлемді енгізу керек.Мәтіннің басында тақырып бойынша сұрақтың сипаттамасы болуы керек.

Мәтіннің құрылымы болуы керек, яғни абзацтарға, бөлімдерге бөлінуі керек. Олардың арасында логикалық байланыс болуы керек, сондықтан жұмыстың тұтастығына қол жеткізіледі.Эссе мәтіні эмоционалды түрде жазылуы керек. Бұған әртүрлі интонациялары бар қысқа сөйлемдер немесе сөз тіркестерін қолдану арқылы қол жеткізуге болады.

Эссе жоспары мен құрылымы

Кіріспе. Кіріспе мәтіннің бірінші абзацын білдіреді. Оқырманды эссені соңына дейін оқуға қызықтыру үшін оны жазу керек. Ол болашақта не туралы сөйлесетінін түсінуі үшін.

Негізгі бөлім. Негізгі бөлімде бір мәселе бойынша бірнеше көзқарас қарастырылады.

Мәтіннің бұл бөлігі бірнеше тармақтардан тұруы мүмкін, алдымен тезис — оқырманға жеткізуге тырысатын автордың ойы. Содан кейін бұрын жазылған тезистің дәлелі мен дәлелі. Мысалы, жеке немесе әлеуметтік өмірдегі қазіргі жағдай, кейбір теория немесе дәлелденген ғылыми факт.Егер бір тезисте екі дәлел болса, өйткені біреуі оқырманды сендірмеуі мүмкін, бірақ эссе көп жүктеледі.Алайда, автор бір тезиске шексіз дәлелдер келтіруге құқылы. Бұл эссе құрылымына және оның көлеміне байланысты болады. Ең бастысы, мәтін үйлесімді және қисынды. Дәлелдерді дәйектілікпен құруға болады:

Тұжырымдау.

Түсіндіру.

Мысал.

Қорытынды мәлімдеме.

Қорытынды.

Қорытынды бөлім. Эссе соңында мәтін бөлігінде келтірілген әр тезис үшін дұрыс қорытынды жасау керек. Сондықтан оқырман оқығанына логикалық қорытынды алады. Автор мәселені сипаттап, қорытынды жасауы керек.

Эсседе қорытынды қалай жазылады? Қорытынды бәрін біріктіріп, эссені біртұтас етіп ұсынуы керек. , Онда жинақтау барлық айтылғандар және қорытындысын.

Кейбір пайдалы кеңестер:

Өз ойларыңызды ұсыну барысында ұзын және қысқа фразаларды  алма кезек пайдалану  керек. Сөйтіп  оқу процесін жеңілдетесіз, әрі  мәтіннің өзі динамикалық болады.

Бейтаныс және күрделі сөздерді қолданудың қажеті жоқ, олар мәтінді түсініксіз етеді.

 Жалпылама сөз тіркестерін аз жазуға тырысыңыз, өйткені эссе автордың бірегейлігі мен даралығын ашып, оның жеке қасиеттерін көрсетуі керек.

Таңдалған тақырыпты ұстану керек және түсініксіз фактілерді сипаттайтын "жағына шықпау" керек.

Материалды тапсырмас бұрын, мәтінде логика бар екеніне көз жеткізіп, эссені оқып шығу керек.

Утеуова А. Б., орыс тілі және әдебиеті мұғалімі